Thời gian gần đây, khi tình hình dịch bệnh Covid diễn biến phức tạp, khiến cho nhiều người lao động (NLĐ) mất việc làm, mất đi nguồn thu nhập. Vì vậy mà nhiều NLĐ lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH) 1 lần thay vì đợi đến tuổi nghỉ hưu để được hưởng lương hưu. Và theo như quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật bảo hiểm xã hội năm 2014 (Luật BHXH) thì “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội”. Cũng chính vì vậy, NLĐ đã đóng BHXH tùy từng trường hợp sẽ có những quyền lợi khác nhau.
Trong bài viết này, người viết cung cấp cho các bạn chi tiết về quyền lợi, thủ tục hưởng BHXH 1 lần của NLĐ.
Đối tượng được nhận BHXH 1 lần:
Theo quy định tại Điều 60 của Luật BHXH cũng như các nghị quyết, nghị định hướng dẫn thi hành thì những NLĐ thuộc các đối tượng sau thì được quyền nhận BHXH một lần:
- NLĐ đã đủ tuổi nghỉ hưu nhưng có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm. Theo quy định tại nghị định số 135/2020/NĐ-CP có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2021 quy định về tuổi nghỉ hưu hướng dẫn chi tiết Điều 169 của Bộ luật Lao động thì tuổi nghỉ hưu của NLĐ trong điều kiện lao động bình thường (theo Khoản 2, Điều 169 của Bộ luật Lao động) năm 2021 được quy định là đủ 60 tuổi 3 tháng đối với NLĐ nam và đủ 55 tuổi 4 tháng đối với NLĐ nữ. Sau đó, cứ mỗi năm tăng thêm 3 tháng đối với NLĐ nam cho đến khi đủ 62 tuổi vào năm 2028 và cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng đối với NLĐ nữ cho đến khi đủ 60 tuổi vào năm 2035.
- NLĐ nữ làm các công việc chuyên trách (công chức, viên chức) hoặc không chuyên trách cấp xã, phường, thị trấn đủ tuổi nghỉ hưu chưa đủ 15 năm đóng BHXH và không tiếp tục tham gia tự nguyện;
- NLĐ đi định cư ở nước ngoài;
- NLĐ mắc các bệnh hiểm nghèo như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS đồng thời không tự kiểm soát hoặc không tự thực hiện được các hoạt động đi lại, mặc quần áo, vệ sinh cá nhân và những việc khác phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hàng ngày mà cần có người theo dõi, trợ giúp, chăm sóc hoàn toàn; Các bệnh khác mà có mức suy giảm khả năng lao động hoặc mức độ khuyết tật từ 81% trở lên và không tự kiểm soát hoặc không tự thực hiện được các hoạt động đi lại, mặc quần áo, vệ sinh cá nhân và những việc khác phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hằng ngày mà cần có người theo dõi, trợ giúp, chăm sóc hoàn toàn.
- NLĐ là công an, quân nhân phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện để hưởng lương hưu.
- NLĐ đã nghỉ việc 1 năm nhưng chưa đóng BHXH đủ 20 năm và không tiếp tục đóng BHXH
Hồ sơ hưởng BHXH 1 lần:
Theo quy định tại Điều 109 Luật BHXH và các văn bản hướng dẫn thi hành thì tuỳ vào từng đối tượng đề nghị hưởng BHXH 1 lần mà hồ sơ để hưởng BHXH 1 lần sẽ khác nhau:
Đối với BLĐ không phải là quân nhân, hạ sĩ quan, binh sĩ, công chức quốc phòng, công nhân và viên chức quốc phòng, lao động hợp đồng thì hồ sơ sẽ căn cứ theo Điều 109 Luật BHXH bao gồm:
- Bản gốc Sổ BHXH
- Đơn đề nghị hưởng BHXH một lần của NLĐ;
- Trường hợp NLĐ ra nước ngoài định cư phải cung cấp một trong các loại giấy tờ chứng minh việc định cư tại nước ngoài như sau:(1) Giấy xác nhận về việc thôi quốc tịch Việt Nam; (2) Hộ chiếu nước ngoài; (3) Thị thực của cơ quan nước ngoài cấp có xác nhận việc cho phép nhập cảnh với lý do định cư ở nước ngoài; (4) Xác nhận về việc đang làm thủ tục nhập quốc tịch nước ngoài; (5) Giấy tờ xác nhận hoặc thẻ thường trú, cư trú có thời hạn từ 05 năm trở lên của cơ quan nước ngoài có thẩm quyền cấp;
- Trường hợp là NLĐ mắc bệnh hiểm nghèo thì cần phải cung cấp hồ sơ bệnh án hoặc giám định y khoa về tình trạng bệnh mà NLĐ mắc phải;
Đối với trường hợp NLĐ là quân nhân thì hồ sơ hưởng BHXH 1 lần sẽ căn cứ theo Điều 23 thông tư 136/2021/TT- BQP như sau:
- Bản gốc Sổ BHXH;
- Quyết định phục viên, xuất ngũ (theo Mẫu do Bộ Quốc phòng ban hành).
- Quyết định nghỉ việc để hưởng chế độ BHXH (theo mẫu 05 ban hành kèm theo Thông tư số 70/2016/TT-BQP)
- Đơn đề nghị hưởng BHXH một lần (Mẫu số 14-HBQP).
- NLĐ đủ điều kiện nghỉ hưu bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như: Ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS mà có nguyện vọng nhận BHXH một lần thì có thêm trích sao/tóm tắt hồ sơ bệnh án thể hiện tình trạng không tự phục vụ được; nếu bị mắc các bệnh khác thì thay bằng Biên bản giám định mức suy giảm khả năng lao động của Hội đồng GĐYK cấp có thẩm quyền trong Bộ Quốc phòng thể hiện tình trạng suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và không tự phục vụ được.
- Bản quá trình đóng BHXH (Mẫu số 04A-HBQP).
- Quyết định về việc hưởng BHXH một lần (Mẫu số 07D-HBQP),
- Trường hợp NLĐ trước tháng 01 năm 2007 ở các địa bàn có hưởng phụ cấp khu vực, kèm theo bản khai cá nhân về thời gian, địa bàn phục vụ trong Quân đội có hưởng phụ cấp khu vực (Mẫu số 04B-HBQP).
- Trường hợp NLĐ ra nước ngoài định cư có thêm một trong các giấy tờ sau: a) Bản sao giấy xác nhận của cơ quan có thẩm quyền về việc thôi quốc tịch Việt Nam; b) Bản dịch tiếng Việt được chứng thực hoặc công chứng của một trong các giấy tờ như: Hộ chiếu do nước ngoài cấp; Thị thực của cơ quan nước ngoài có thẩm quyền cấp có xác nhận việc cho phép nhập cảnh với lý do định cư ở nước ngoài; Giấy tờ xác nhận về việc đang làm thủ tục nhập quốc tịch nước ngoài; giấy tờ xác nhận hoặc thẻ thường trú, cư trú có thời hạn từ 05 năm trở lên của cơ quan nước ngoài có thẩm quyền cấp.
- Trường hợp thanh toán phí GĐYK thì phải có thêm hóa đơn, chứng từ thu phí giám định; bảng kê các nội dung giám định của cơ sở thực hiện GĐYK.
Đối với trường hợp NLĐ là hạ sĩ quan, binh sĩ thì hồ sơ giải quyết hưởng trợ cấp một lần từ quỹ bảo hiểm xã hội căn cứ theo Điều 24 Thông tư 136/2020/TT-BQP bao gồm:
- Quyết định về việc giải quyết xuất ngũ đối với hạ sĩ quan, binh sĩ (Mẫu do Bộ Quốc phòng ban hành).
- Danh sách đề nghị hưởng BHXH một lần từ quỹ BHXH (Mẫu số 07E-HBQP).
- Quyết định về việc hưởng BHXH một lần (Mẫu số 07Đ-HBQP).
Đối với NLĐ là công chức quốc phòng, công nhân và viên chức quốc phòng, lao động hợp đồng thì hồ sơ giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với căn cứ theo Điều 24 Thông tư 136/2020/TT-BQP bao gồm:
- Sổ bảo hiểm xã hội;
- Đơn đề nghị hưởng BHXH một lần (Mẫu số 14-HBQP)
- Trường hợp người lao động đủ điều kiện nghỉ hưu bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như: Ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS mà có nguyện vọng nhận BHXH một lần thì có thêm trích sao/tóm tắt hồ sơ bệnh án thể hiện tình trạng không tự phục vụ được; nếu bị mắc các bệnh khác thì thay bằng Biên bản giám định mức suy giảm khả năng lao động của Hội đồng GĐYK cấp có thẩm quyền trong Bộ Quốc phòng thể hiện tình trạng suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và không tự phục vụ được.
- Bản quá trình đóng BHXH (Mẫu số 04A-HBQP).
- Quyết định về việc hưởng BHXH một lần (Mẫu số 07D-HBQP),
- Trường hợp người lao động trước tháng 01 năm 2007 ở các địa bàn có hưởng phụ cấp khu vực, kèm theo bản khai cá nhân về thời gian, địa bàn phục vụ trong Quân đội có hưởng phụ cấp khu vực (Mẫu số 04B-HBQP)
- Trường hợp người lao động ra nước ngoài định cư có thêm một trong các giấy tờ sau: (1) Bản sao giấy xác nhận của cơ quan có thẩm quyền về việc thôi quốc tịch Việt Nam; (2) Bản dịch tiếng Việt được chứng thực hoặc công chứng của một trong các giấy tờ như: Hộ chiếu do nước ngoài cấp; Thị thực của cơ quan nước ngoài có thẩm quyền cấp có xác nhận việc cho phép nhập cảnh với lý do định cư ở nước ngoài; Giấy tờ xác nhận về việc đang làm thủ tục nhập quốc tịch nước ngoài; giấy tờ xác nhận hoặc thẻ thường trú, cư trú có thời hạn từ 05 năm trở lên của cơ quan nước ngoài có thẩm quyền cấp. Trường hợp thanh toán phí GĐYK thì phải có thêm hóa đơn, chứng từ thu phí giám định; bảng kê các nội dung giám định của cơ sở thực hiện GĐYK.
- Quyết định về việc cho thôi việc của Thủ trưởng đơn vị cấp có thẩm quyền theo mẫu 06 ban hành kèm theo Thông tư số 70/2016/TT-BQP hoặc văn bản chấm dứt hợp đồng lao động.
Nộp hồ sơ BHXH 1 lần:
Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ hồ sơ tương ứng với trường hợp của mình, NLĐ tiến hành nộp hồ sơ hưởng BHXH 1 lần tại cơ quan bảo hiểm xã hội quận/huyện hoặc bảo hiểm xã hội tỉnh (trong trường hợp bảo hiểm xã hội tỉnh được phân cấp giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần) bằng 1 trong 03 cách sau:
- Nộp trực tiếp;
- Nộp qua bưu điện;
- Nộp qua giao dịch điện tử
Số tiền hưởng BHXH 1 lần:
Số tiền hưởng BHXH 1 lần NLĐ nhận được tính căn cứ theo số năm mà NLĐ đã đóng BHXH. Nếu thời gian đóng BHXH có tháng lẻ thì từ 01 đến 06 tháng được tính là nửa năm, từ 07 đến 11 tháng được tính là một năm. Trường hợp tính đến trước 01/01/2014 nếu thời gian đóng BHXH có tháng lẻ thì những tháng lẻ đó được chuyển sang giai đoạn đóng BHXH từ 01/01/2014 trở đi.
Theo đó được chi thành 02 mốc thời gian khác nhau:
- Thời gian đóng BHXH trước năm 2014: cứ 1 năm đóng BHXH thì NLĐ được hưởng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014;
- Thời gian đóng BHXH từ năm 2014 về sau: cứ 1 năm đóng BHXH thì NLĐ được hưởng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước từ năm 2014 trở đi;
- Đối với trường hợp NLĐ tham gia bảo hiểm xã hội được dưới 1 năm thì sẽ được tính bằng 22% mức tiền mức tiền lương tháng đã đóng BHXH nhưng mức tối đa bằng 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội.
Theo quy định tại Điều 62 Luật BHXH thì mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH làm cơ sở để tính hưởng BHXH 1 lần được chia thành 03 trường hợp như sau:
- Trường hợp NLĐ hưởng chế độ tiền lương do Nhà nước quy định có toàn bộ thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương này thì tính bình quân tiền lương tháng của số năm đóng bảo hiểm xã hội trước khi nghỉ hưu như sau:
+ Tham gia bảo hiểm xã hội trước ngày 01 tháng 01 năm 1995 thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của 05 năm cuối trước khi nghỉ hưu;
+ Tham gia bảo hiểm xã hội trong khoảng thời gian từ ngày 01 tháng 01 năm 1995 đến ngày 31 tháng 12 năm 2000 thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của 06 năm cuối trước khi nghỉ hưu;
+ Tham gia bảo hiểm xã hội trong khoảng thời gian từ ngày 01 tháng 01 năm 2001 đến ngày 31 tháng 12 năm 2006 thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của 08 năm cuối trước khi nghỉ hưu;
+ Tham gia bảo hiểm xã hội trong khoảng thời gian từ ngày 01 tháng 01 năm 2007 đến ngày 31 tháng 12 năm 2015 thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của 10 năm cuối trước khi nghỉ hưu;
+ Tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày 01 tháng 01 năm 2016 đến ngày 31 tháng 12 năm 2019 thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của 15 năm cuối trước khi nghỉ hưu;
+ Tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày 01 tháng 01 năm 2020 đến ngày 31 tháng 12 năm 2024 thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của 20 năm cuối trước khi nghỉ hưu;
+ Tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày 01 tháng 01 năm 2025 trở đi thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của toàn bộ thời gian.
- Trường hợp NLĐ có toàn bộ thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tính bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của toàn bộ thời gian đã đóng BHXH.
- Trường hợp NLĐ vừa có thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định, vừa có thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tính bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội chung của các thời gian, trong đó thời gian đóng theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định được tính bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội theo quy định dành cho NLĐ có thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định.
Để có thể xem được chính xác quá trình tham gia bảo hiểm, NLĐ có thể tra cứu theo thông tin được cơ quan bảo hiểm xác nhận tại sổ BHXH hoặc thông qua Ứng dụng VssID của cơ quan BHXH đối với người lao động có toàn thời gian đóng BHXH bắt buộc theo chế độ tiền lương do doanh nghiệp quyết định.
Mặc dù có rất nhiều ý kiến xung quanh việc lựa chọn nhận BHXH 1 lần hay nhận lương hưu. Tuy nhiên mỗi NLĐ tuỳ vào từng hoàn cảnh khác nhau sẽ có những quyết định phù hợp, rất mong nội dung bài viết hữu ích, giúp người lao động nắm rõ thủ tục, trình tục được hưởng BHXH 1 lần
